DNS (Domain Name System mənasını verir) tam olaraq nə deməkdir? Bu texnologiyanı nə dərəcədə yaxşı bilirik? İnternet həyatımızın bir hissəsidir, amma internet və kompüterlə sıx təmasda olan DNS nə deməkdir?   Bu yazıda gündəlik həyatda tez-tez eşitdiyimiz DNS konsepsiyasını araşdırdıq. DNS nədir sualından başlayaraq DNS haqqında vacib məsələlərə toxunduq. Beləliklə, DNS termini ilə yaxından tanış olaq. DNS, qısaca “veb saytları asanlıqla oxunabilən ünvanlara çevirən bir texnologiya” dır. İnternet istifadəsini, həyatımızı asanlaşdırmaq və dərhal məlumat əldə etmək üçün hazırlanmışdır. Bu məqsədin həyata keçirilməsinin adı DNS-dir. DNS, URL-ləri IP ünvanlarına bağlayan standart bir protokoldur. Veb saytlarına daha praktik və daha sürətli çatmağımızı təmin edən çox səmərəli bir texnologiyadır. DNS-ı telefon kitabçasına bənzədə bilərsiniz   DNS telefon kitabçası rolunu öz üstünə götürü. Bir şəxsin adını və telefon nömrəsini axtararkən, telefon kitabına baxırıq; bir veb səhifəni ziyarət etmək istədikdə, bu veb saytın IP ünvanını avtomatik olaraq tapmaq imkanı verir.   Beləliklə, DNS-in əsas məqsədini belə müəyyənləşdirə bilərik: Domenləri- domen adlarını - istifadə etdiyimiz kompüterin anlaya biləcəyi IP (internet protokolu) ünvanlarına çevirən bir texnologiyadır. DNS nə edir, məqsədi nədir? Doman Name Server (DNS) URL-lərin IP adreslərinə bağlanması vəzifəsini yerinə yetirir. Ən vacib məqsədi istifadəçilərə veb saytlarını daha rahat bir şəkildə ziyarət etmə imkanı verməkdir. DNS olmasaydı, bir veb sayta qoşularkən rəqəmlərdən ibarət sətirlərini daxil etməli olardıq.   Digər tərəfdən, DNS, istifadəçilərə qadağan olunmuş saytlara daxil olmaq üçün əlavə bir fürsət də verir. Bütün bunları nəzərə alaraq internetin praktik və sürətli bir qaynaq olmasına kömək edən ən əhəmiyyətli xüsusiyyətlərdən birinin DNS olduğunu söyləyə bilərik.   DNS necə işləyir   İnternet nəhəng bir kompüter kainatıdır. İnternetə qoşulmuş hər bir cihaza, digər kompüterlərin onu tanımasına kömək edəcək unikal və orjinal bir IP ünvanı verilir. Bu IP ünvanı 192.124.223.111 kimi görünən bir sıra sətirdən ibarətdir.   İndi ziyarət etmək istədiyiniz bir veb səhifəsinə daxil olduğunuzu düşünün. Bu veb sayta daxil olmaq üçün brauzerinizə 1-lik, 2-lik və 8-lik bir sətir daxil etmək nə qədər çətin və yorucu olardı?   Burada domen adları bu problemi həll etmək üçün hazırlanmışdır. Domenlər, hərflərdən istifadə edərək əldə etmək istədiyiniz veb sayta daha asan giriş təmin etmək üçün mövcuddur.   DNS-nin iş məntiqinin gəldiyi yer budur: DNS bu domen adlarını IP ünvanlarına çevirir və internetə qoşduğunuz cihazı istədiyiniz doğru ünvana yönəldir. Bir domen adı və uyğun IP ünvanı "DNS qeyd" adlanır.   İndi DNS-nin 4 fərqli şəkildə necə işləməsi sualına cavab verək:  

1. Brauzerinizdən bir veb səhifəni vurun. Kompüterinizin DNS yaddaşında DNS qeydləri aşkar edilərsə, DNS axtarışının qalan hissəsi əlavə olunacaq və dərhal daxil olmaq istədiyiniz veb saytınıza daxil olacaqsınız.
2. DNS qeydləri tapılmadıqda, yerli DNS serverinizə bir sorğu göndərilir. Bu ümumiyyətlə internet provayderinizin serveridir, "resolving name server" adlanır.
3. Qeydlər həll ad serverində keş yaddaşa alınmırsa, DNS qeydlərini tapmaq üçün sorğu "root name server” ə yönəldilir. “Kök ad serverləri”, DNS məlumatlarının saxlanmasından və sistemin rahat işləməsindən məsul olan dünya səviyyəsində təyin olunmuş serverlərdir. DNS qeydləri “kök ad serverində” tapıldıqda, kompüteriniz tərəfindən keş yaddaşa əlavə olunur.
4. Artıq DNS qeydləri tapıldıqda veb saytın saxlandığı serverlə əlaqə açılacaq və daxil olmaq istədiyiniz veb sayt ekranda görünəcəkdir.

Bütün bu proseslərin saniyədən daha sürətli olduğunu da qeyd edək. Əgər belə olmasaydı, DNS və kompüter texnologiyalarının həyatımızda belə bir yer tutmayacağını söyləmək doğru olardı.   DNS Tənzimləmə nədir?   Domen adları DNS sistemində son dərəcə vacib bir elementdir. Bütün sistemin istifadəsini asanlaşdırmaq məqsədi daşıyır.   Domen adının DNS sisteminin funksional hissəsi olması üçün müxtəlif DNS parametrlərinə etibar etməlidir. Bunlardan bəziləri domenin onlayn istifadəsi üçün vacibdir, bəziləri isə istəyə bağlı olaraq əlavə funksionallıq təmin edə bilər.   DNS tənzimləmələri, istifadəçilərin öz unikal domen adları vasitəsilə veb saytlarına və e-poçtlarına daxil olmasına imkan verən Domain Name System-də xüsusi qeydlərə istinad edir. DNS parametrləri həm veb saytların onlayn həlli ilə, həm də veb saytla əlaqəli xidmətlər (e-poçt və FTP) və müəyyən bir DNS İdarəetmə interfeysi vasitəsilə müxtəlif DNS tənzimləmələrinin edilməsi ilə əlaqədardır.   Ümumiyyətlə, DNS parametrlərindəki dəyişiklik bütün kök DNS serverlərinə yayılması üçün vaxt tələb edir və tez-tez dəyişikliklər bu yayılma müddətini artıra bilər. Buna görə domen adınızın DNS parametrlərini yalnız nə etdiyinizə əmin olduğunuz halda dəyişdirməyiniz tövsiyə olunur. IP nədir? İnternet Protokolu (IP) internet və ya digər onlayn şəbəkələr üzərindən göndərilən məlumatların formatını tənzimləyən bir sıra qaydalardır. Kompüter şəbəkənizin interfeysinə təyin edilmiş rəqəmlərdən və simvollardan ibarət bir sıra simvollardır. Onlayn və ya başqa bir şəbəkə vasitəsilə bir şey əldə etdiyiniz zaman cihazınızın məlumat göndərməsi və qəbul etməsi lazımdır; IP adresiniz həqiqi bir ünvan rolunu oynayır və bu məlumatların düzgün şəkildə ayrılmasına və çatmasına kömək edir. Hər bir onlayn əməliyyat bir IP ünvanı mübadiləsini əhatə edir və cihazınız kiminlə əlaqə qurduğunu öyrənir və sizə xəbər verir.   IP ünvanları məlumat daşıyır IP ünvanları məlumatları və onlayn məlumatları cihazdan cihaza köçürməyə imkan verir. Bir-biri ilə ünsiyyət quran cihazların və kompüterlərin yerləşdiyi yerdən istifadə etdikləri şəbəkə sisteminə qədər çox məlumat əldə etmək imkanı verir.   Paylaşılan bir fayla daxil olmaq, e-poçt göndərmək və ya Google-da axtarış aparmaq üçün hamımızın IP adreslərinin gücünə ehtiyacımız var. Bu kiçik rəqəmlər cərgəsinin nə qədər vacib ola biləcəyini unutmaq asan olsa da, IP adresləri hesablama texnologiyası üçün vacibdir. Bu arada, veb sayt dizaynı, kodlaşdırma, qrafik dizayner və digər ixtisaslar üzrə STEP IT Academy-də keçirilən proqramlardan faydalana bilərsiniz.