"Şagirdlər Niyə Repetitor Yanına Gedirlər? – Müəllimlərin Baxışı"

Araşdırmanın Keçirilmə Səbəbi

Bu sorğunun aparılmasının əsas səbəbi, Elm və Təhsil naziri Emin Əmrullayevin fevralın 6-da keçirdiyi brifinqdə repetitorluqla bağlı səsləndirdiyi fikirlərdir. Nazir bildirib ki, repetitorluq valideynin seçimidir və bunun müxtəlif səbəbləri var. Lakin məktəbdə dərs deyən müəllimin öz şagirdinə repetitorluq etməsi peşə etikasına uyğun deyil.

Nazirin sözlərinə görə, repetitorluq ehtiyacı bir neçə əsas faktordan qaynaqlanır:

• Məktəbdə tədrisin keyfiyyətinin yetərsiz olması – Bəzi valideynlər məcbur qalaraq repetitor seçir.
• Ali məktəbə hazırlıq – Məktəbdə bütün fənlər tədris olunduğu halda, repetitor müəyyən imtahan fənlərinə fokuslanır.
• Valideynin vaxt məhdudiyyəti – İşləyən valideynlər övladlarının gün ərzində məşğul olması üçün repetitor yanına getməsini seçir.
• Dil baryeri – Rus bölməsində təhsil alan, lakin evdə rus dili bilməyən şagirdlər repetitor dəstəyinə ehtiyac duyur.
• Sosial təsir və dəb – Bəzi valideynlər də ətrafdakıların təsiri ilə övladlarını repetitor yanına göndərir.

Nazir məktəbdə çalışan müəllimin öz şagirdinə repetitorluq etməsini doğru saymadığını vurğulayıb və bu təcrübənin etik olmadığını bildirib. Bu fikirlərdən yola çıxaraq, biz də müəllimlər arasında sorğu keçirərək, mövcud vəziyyəti daha dərindən araşdırmaq istədik.

Sorğunun Ümumi Məlumatı

Sorğuda 36 müəllim iştirak edib. Onların hansı siniflərə dərs dediyi aşağıdakı kimi bölünür:

• V-IX siniflər – 47.2%
• X-XI siniflər – 30.6%
• I-IV siniflər – 22.2%

Bu göstəricilər repetitor ehtiyacının əsasən yuxarı siniflərdə daha çox yarandığını göstərir. X-XI siniflərdə bu, ali məktəbə hazırlıqla bağlıdırsa, V-IX siniflərdə şagirdlərin əlavə dəstəyə ehtiyac duyması ilə əlaqələndirilə bilər.

Şagirdlərin Repetitor Yanına Getmə Faizi

Müəllimlərin təxminlərinə görə, şagirdlərin repetitor yanına getmə səviyyəsi belədir:

• 81-100% – 33.3%
• 51-80% – 16.7%
• 21-50% – 36.1%
• 0-20% – 13.9%

Bu nəticələr göstərir ki, əksər siniflərdə şagirdlərin yarıdan çoxu repetitor yanına gedir. Ən yüksək faizlər X-XI siniflərdə müşahidə edilir, çünki şagirdlər buraxılış və qəbul imtahanlarına hazırlaşır.

Əsas Səbəblər

Müəllimlərin fikrincə, şagirdlərin repetitor yanına getməsinin başlıca səbəbləri bunlardır:

1. Ali məktəbə hazırlıq – Şagirdlər universitet imtahanlarında yüksək nəticə göstərmək üçün repetitor yanına gedirlər.
2. Məktəb dərslərinin yetərsizliyi – Bəzi müəllimlər məktəb dərslərinin ehtiyacı qarşılamadığını vurğulayıblar.
3. Sinifdə şagird sayının çox olması – Şagirdlər fərdi yanaşma görmədikləri üçün əlavə dəstək almağa çalışırlar.
4. Dərsliklərin keyfiyyətsizliyi və tez-tez dəyişməsi – Mövcud dərsliklərin məzmununun tədris prosesini çətinləşdirdiyi bildirilir.
5. Valideyn tələbi – Bəzi valideynlər övladlarının əlavə dərslərə qatılmasını vacib hesab edirlər.

Repetitorluğun Tədrisə Təsiri

Müəllimlərin cavablarına əsasən repetitorluğun məktəb təhsilinə təsiri belə qiymətləndirilir:

• Mənfi təsir (marağın azalması) – Bir çox müəllimlər bildirir ki, repetitor yanına gedən şagirdlər məktəb dərslərinə laqeyd yanaşır.
• Müsbət təsir (dərs aktivliyinin artması) – Digər müəllimlər isə əksinə, şagirdlərin repetitor sayəsində məktəb dərslərində daha fəal olduqlarını düşünür.
• Təsirsiz – Bəzi müəllimlər repetitorluğun tədris prosesinə ciddi təsir etmədiyini qeyd ediblər.

Müəllimlərin İxtisas Bölgüsü və Nəticələrin Mümkün Məhdudiyyətləri

Sorğuda müxtəlif ixtisaslardan olan müəllimlər iştirak edib. Onların tədris etdiyi fənlər arasında ən çox rast gəlinənlər bunlardır:

• Riyaziyyat – 6 müəllim
• Azərbaycan dili və ədəbiyyat – 6 müəllim
• İngilis dili/Xarici dillər – 5 müəllim
• Tarix – 4 müəllim
• Coğrafiya – 3 müəllim
• Biologiya/Təbiət elmləri – 4 müəllim
• Kimya – 1 müəllim
• İbtidai sinif müəllimləri – 3 müəllim
• Məktəbəqədər hazırlıq – 2 müəllim

Bu bölgü müəyyən tendensiyaları göstərsə də, təhsil sistemində bütün fənlər üzrə repetitor ehtiyacını tam əks etdirmir. Məsələn, fizika, informatika və digər bəzi fənlərin müəllimlərinin sorğuda daha az və ya ümumiyyətlə iştirak etməməsi, bu fənlərdə repetitorluq ehtiyacının az olması anlamına gəlmir. Bu sadəcə sorğunun iştirakçı sayının məhdud olması ilə əlaqədardır.

Buna görə də, bu təhlilin daha geniş və obyektiv nəticələr verməsi üçün daha çox müəllimin iştirak etdiyi genişmiqyaslı sorğuların aparılması vacibdir.

5. Təkliflər:

• Ən çox təkrarlanan təkliflər:
  • Sinifdə şagird sayının azalması 
  • Dərs saatlarının artırılması 
  • Dərsliklərin təkmilləşdirilməsi/imtahanlarla uyğunlaşdırılması 

  • Müəllim maaşlarının artırılması
    

     
    

• Digər təkliflər: Summativ qiymətləndirmənin ləğvi, valideyn maarifləndirilməsi, repetitorların məktəbdə dərs deməsi, interaktiv metodların tətbiqi, təcrübə müddətinin artırılması kimi fikirlər də var.
  

   
  

• Xüsusiyyət: Müəllimlər struktur dəyişiklikləri (şagird sayı, dərs saatı) və keyfiyyət yaxşılaşdırmasını (dərsliklər, maaş) vurğulayır.

Bu Təhlil göstərir ki, repetitorluq sistemi məktəb təhsilinin ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Bunun əsas səbəbləri ali məktəbə hazırlıq, məktəb dərslərinin yetərsizliyi və fərdi yanaşma çatışmazlığıdır. Müəllimlər repetitorluğun həm müsbət, həm də mənfi təsirlərini qeyd edirlər. Problemi həll etmək üçün məktəb təhsilinin keyfiyyəti artırılmalı, dərsliklər təkmilləşdirilməli və siniflərdə daha fərdi yanaşma tətbiq olunmalıdır.

Bununla belə, bu sorğunun nəticələri tam obyektiv təhlil üçün yetərli deyil, çünki iştirakçı sayı məhduddur və bütün fənləri əhatə etmir. Daha dəqiq nəticələr əldə etmək üçün daha geniş miqyaslı araşdırmalara ehtiyac var.

QEYD: "Bu tədqiqat, şagirdlərin repetitor xidmətlərindən istifadə etməsinin səbəblərini daha yaxşı anlamaq məqsədilə müəllimlər arasında aparılmış ilkin bir təhlildir. Sorğu nəticələri, təhsil sistemindəki müəyyən tendensiyaların və problemlərin işıqlandırılmasına yönəlmişdir və əlavə araşdırmalarla daha da dəqiqləşdirilməsi zəruridir."

Bu təhlil, müəllimlər arasında aparılmış sorğunun nəticələrini əhatə edir və əlavə olaraq, valideynlər arasında keçirilən sorğunun nəticələri də müvafiq olaraq paylaşılacaqdır. Bu, daha geniş və ətraflı bir təhlil aparılmasına imkan verəcəkdir.

Hazırladı: Rasim Abdurahman

Edumap.az Təhsil Portalının Təsisçisi