Bloom taksonomiyası nədir və tənqidi düşünmə bacarıqlarını necə inkişaf etdirir?   Bloom taksonomiyası tələbələrin idrak bacarıqlarını təsnif edən bir sistemdir, ən sadə "məlumatı yadda saxlamaq" bacarığından tutmuş biliklərin əsaslandırılmasının ən çətin bacarığına, yəni "qiymətləndirməyə" qədər. Bloom Taksonomiyası müəllimlər tərəfindən tənqidi düşüncəni təşviq etmək üçün dərs planları və testlər hazırlamaq üçün tez-tez istifadə olunan effektiv vasitədir.   Li Vatanabe-Kroketin fikrincə, tələbələrə tənqidi düşünmə bacarıqlarını effektiv şəkildə öyrətmək həmişə problemdir və bunun üçün ən yaxşı yanaşma Bloom Taksonomiyasını öyrənmə üçün əsas kimi qəbul etməkdir.   Bloom taksonomiyası 1954-cü ildə Benjamin Bloom və onun həmkarları Maks Enqlehart, Edvard Furst, Valter Hill və Devid Krathvol tərəfindən nəşr olunan "Təhsil Məqsədlərinin Taksonomiyası" kitabında təqdim edilmişdir. Piramida şəklində qurulan taksonomiyada idrak bacarıqlarının sırası; bilik, anlama, tətbiq, təhlil, sintez və qiymətləndirmə. Lakin bu çərçivə 2001-ci ildə Lorin Anderson və David Krathwohl tərəfindən yenidən işlənmişdir. Bununla da günümüzün təhsil ehtiyaclarına cavab verən bir keyfiyyət qazanmışdır.   Orijinal taksonomiya qiymətləndirmə prosesində daha faydalı oldu, yenidən işlənmiş taksonomiya isə hər bir maddə arasında planlaşdırma və ardıcıllığa diqqət yetirdi. Yenidən işlənmiş Bloom Taksonomiyasında "sintez" addımı "yaratmaq" adlandırılmış və "qiymətləndirmə" addımı ilə əvəz edilmişdir. Son addım, "yaratmaq" ən mürəkkəb və ya çətin idrak bacarığını və ya ən azı idrak tapşırıqları üçün bir növ zirvəni təmsil edir. Bundan əlavə, idrak prosesi və bilik parçalanır; O, faktiki, konseptual, prosessual və metakoqnitiv biliklər olaraq dördə bölünür.   Orijinal Bloom Taksonomiyasının Altı Pilləsi

1. Bilik: Bu, xüsusi və universal biliyin, metodların və prosedurların və ya nümunənin, strukturun və ya mühitin xatırlanmasına aiddir.

1. Anlama: Bir insanın əlaqəli olanı qiymətləndirə biləcəyi və bir materialı və ya fikri digəri ilə uzlaşdırmadan və ya bütün nəticələri görmədən qiymətləndirə biləcəyi bir anlama və ya qavrama prosesi növünə aiddir.

1. Tətbiq: Xüsusilə konkret vəziyyətlər üçün konkret məlumatların istifadəsi deməkdir.

1. Təhlil: Bu, fikirlərin nisbi iyerarxiyasının aydınlaşdırılması və yaxud ifadə edilən fikirlər arasında əlaqənin aydınlaşdırılması üçün əlaqənin onun tərkib elementlərinə və ya hissələrinə parçalanmasına aiddir.
2. Sintez: Bu, bütövlük yaratmaq üçün elementlərin və hissələrin bir araya gətirilməsi prosesini əhatə edir.

1. Qiymətləndirmə: Verilmiş məqsədlər üçün materialların və metodların əsaslandırılması prosesinə aiddir.

  Bloom taksonomiyasının tələbələr üçün faydası   Bloom Taksonomiyası pedaqoqlara tələbələrin çata biləcəyi intellektual səviyyəni müəyyən etməkdə kömək etmək məqsədi daşıyır. Bu, həm də tələbələrə daha ətraflı suallar verməyə imkan verir. Bu yolla son üç pilləyə (analiz, sintez və qiymətləndirmə) çatmağa çalışan tələbələrin tənqidi düşünmə bacarıqlarını inkişaf etdirmələrinə də kömək edir.   Alford, Herbert və Fragenheim-a görə, müəllimlər gündə 300-400 sual verirlər. Buna görə də pedaqoqlar sinifdə müzakirələri təşviq etməklə, həmçinin şagirdin öyrənmə prosesini qiymətləndirməklə idrak təfəkkürünü artırmalıdırlar. Bu nöqtədə Bloom Taksonomiyası təlimçilər üçün asanlıqla tətbiq oluna bilən güclü bir vasitə kimi ortaya çıxır. Bunun səbəbi, Bloom Taksonomiyası yüksək koqnitiv düşüncə, problem həlli, mühakimə, qiymətləndirmə və əks etdirmə kimi digər əlaqəli bacarıqların əldə edilməsinə imkan verməyə meyllidir.   Bloom taksonomiyası sayəsində verilən çətin suallar təkcə bilik bazası yaratmır, həm də tələbənin öyrənmə prosesinə sahib çıxmasına və onun proses üzərində gücünü hiss etməsinə şərait yaradır. Bu yolla tələbələr qərar qəbul etməyə və onu ideya üzərində tətbiq etməyə həvəsləndirilə bilər. Əsasən, Bloom Taksonomiyası tələbələrə təkcə sinifdə qərar qəbul etməyi öyrədir; həm də onların gündəlik həyatında lazım olan əsas bacarıqları inkişaf etdirməyə kömək edir. Mənbə

• Alford, G., Herbert, P., & Frangenheim, E. (2006). Bloom’s Taxonomy Overview. Innovative Teachers Companion. ITC Publications, 176-224.
• Anderson, L. W., & Krathwohl, D. (2001). A Taxonomy for Learning, Teaching, and Assessing: A Revision of Bloom"s Taxonomy of Educational Objectives. Longman: New York.
• Bloom, B. S. (1984). Taxonomy of Educational Objectives: The Classification of Educational Goals. New York: Longman.
• Crockett, L. (2019). Future-Focused Learning: 10 Essential Shifts of Everyday Practice. Bloomington, IN: Solution Tree Press.
• Rudnicki, A. (2018). What Is the Benefit of Using Bloom"s Taxonomy? https://classroom.synonym.com/benefit-using-blooms-taxonomy-6749935.html adresinden erişildi.

Hazırladı: Rasim Abdurahman

_____________________________________________________________________________________________________________________

BİZİ SOSİAL ŞƏBƏKƏLƏRDƏ İZLƏYİN:

FACEBOOK: Edumap.az

Gənclərin Xəritəsi

TELEGRAM: Edumap.az - Vakansiyalar, Təcrübələr, Təqaüdlər Seminarlar, Təlimlər Müsabiqələr və s.

İNSTAGRAM: @edumap.az