Metaverse: Kainatdan kənara səyahət başlayır!

 

Baxdığınız filmlər sizə real görünürmü? Yoxsa bəziləri artıq realdır və biz hələ o reallıqda deyilik? Təbii ki, mən zombi və vampir seriallarını demirəm. Mən virtual aləmlər və ya tanış olmayan texnoloji təcrübələr təqdim edən film ssenarilərinin faktiki təcəssümünü nəzərdə tuturam. Kainatın fövqündə deyilən metaverse, tam olaraq “bir film idi, gerçəkləşdi” adlandırıla bilən bir anlayışdır. Bu, texnologiyanın ifrata varmasının şahidi olduğumuz bu dövr, dünyanın dəyişməsinin ən məşhur və ən güclü sübutudur. Bildiklərinizi unudun. Metaverse ilə bütün mövcud kainatlardan kənara səyahətə başlayırıq.

Metaverse nədir?

Metavers sözü ilk dəfə 1992-ci ildə Neal Stephenson elmi fantastika romanında “Snow Crash” ("Qar qəzası")da uydurma dünyanı təsvir edərkən ortaya çıxdı. Sonra bu kitab bir çox filmlərə və seriallara ilham verdi. Bununla belə, əlavə edək ki, Metaverse konsepsiyası blokçeyn sistemi ilə daha çox bilinməyə başlandı.

 

Metaverse; Torpaqların, binaların, avatarların və hətta adların satıla biləcəyi kripto aktivlərdən istifadə edən paylaşılan virtual dünyaya aiddir. O, fiziki reallığı və genişləndirilmiş virtual reallığı birləşdirən birgə onlayn dünya birliyi kimi müəyyən edilə bilər. Bu tərif bir qədər mücərrəd ola bilər. Məsələn, bu virtual aləmdə siz dostlarınızla vaxt keçirə, səyahət edə, onlayn tədbirlərdə və dərslərdə iştirak edə, mal və ya xidmət ala bilərsiniz. Bu virtual təcrübələr artıq böyük oyun şirkətləri tərəfindən istifadəçilərə təklif olunur. World of Warcraft, Minecraft, Roblox kimi oyunlar oyundaxili satınalmalar və virtual dünyalar yaratmaqla sizə öz iqtisadiyyat zəncirlərini tətbiq edir.

 

Oyun dünyasında və serial-film sənayesində Metaverse konseptinin yüksəlişini görən Facebook, şirkət adını Meta olaraq dəyişdirdikdən sonra bu konsepsiyanı daha da populyarlaşdırdı. Sonra bir çox marka Metaverse dünyasında iştirak etmək üçün bir sıçrayış etdi. Microsoft virtual mühitləri inkişaf etdirmək istədiyini açıqlasa da; Nike virtual məhsullarının ticarət markası üçün ABŞ-ın patent və ticarət nişanı ofisinə müraciət edib.



Metaverse-i təsvir edən bir çox mənbədə bu konsepti ən yaxşı vizuallaşdıran filmin Ready Player One olduğu deyilir. Tamamilə razıyam. Metaverse-i daha yaxşı anlamaq istəyənlər bu filmə mütləq baxmalıdırlar. Stiven Spilbirqin rejissoru olduğu film Ernest Klaynın eyniadlı romanı əsasında hazırlanmış elmi fantastika filmidir. Süjet 2045-ci ildə cərəyan edir. Bir çox filmlərdən tanış olduğumuz kimi, dünya yaşamaq üçün pis bir yer kimi təsvir olunur. Hər kəs vaxtını Oasis adlandırdıqları virtual aləmdə keçirir. Onlar qulaqlıq taxırlar, xüsusi paltarlar geyinirlər və tam zamanlı virtual dünyada yaşayırlar. Çünki burada hər kəs istədiyini edə və istədiyi yerə gedə bilər. Oasis kainatında hər kəs indiki oyun dünyasında olduğu kimi özü üçün avatar seçə bilər. İnsanlar bir növ Oazisdə ikinci həyat yaşayırlar.

Hazırda texnologiya və oyun şirkətləri bu virtual dünyaları daha da reallaşdırmaq üçün çalışırlar. Onlar geyinilə bilən texnologiyalar, ağıllı eynəklər və dəbilqələrlə təcrübəni artırmağı hədəfləyirlər. Oyunçular, oynadıqları oyunda yaşayanlar, artıq Metaverse-i yaşamağa başlayıblar. Tezliklə sosial həyatımıza yayılacaq Metaverse-də hamımızın rəqəmsal bir avatarımız olacaq və virtual aləmdə o avatar üçün kimlik quracağıq. Sonra blokçeyndə bu avatar üçün alış-veriş edəcəyik. Çünki bizim əslində necə görünmədiyimizdə deyil; avatarımızın necə göründüyü daha önəmli olacaq.

 

Metaverse və blokçeyn infrastrukturu əvvəllər qeyd etdiyim kimi NFT-ləri həyatımıza gətirdi. Beeple tərəfindən hazırlanmış və 69.300.000 dollara satılan jpeg faylı NFT-nin ilk nümunələrindən biri idi. Sonra bir çox sənətçilərinin uğurlu əsərlərini NFT-yə çevirdiklərinin şahidi olduq. Oyun, internet və maliyyə sahələrində qeyri-mərkəzləşdirmə sənətə də yayılaraq NFT-ləri Metaverse dünyasında istifadə ediləcək alətlərə çevirdi.

Metaverse Layihələri: The Sand Box (Qum qutusu) və Bloktopiya

Metaverse dünyasında yaşayacaqlarımızın treyleri kimi düşünə biləcəyimiz iki layihə haqqında danışmaq istərdim. Bunlardan birincisi; The Sand Box, oyun markası. Bu, oyunçulara Ethereum blokçeynində virtual oyun təcrübəsi yaratmağa və pul qazanmağa imkan verir. Oyun şirkəti bir neçə həftə davam edəcək "qazanmaq üçün oyna" tədbiri ilə ilk dəfə Metaverse-dən bəzilərini oyunçulara açacağını açıqladı. Yalnız şanslı bir neçə oyunçunun bu təcrübəni yaşaya biləcəyi oyunda oyunçular Metaverse-də keçirdikləri vaxta görə pul qazanacaqlar. Bundan əlavə, oyunçular torpaq satın ala və oyunda NFT yarada və müxtəlif tapşırıqları yerinə yetirərək oyun tokenləri qazana biləcəklər.

İkinci layihə Bloktopiadır. Veb saytında Bloktopia-nın Metaverse kainatı kimi qurulduğu elmi-fantastik filmə bənzər bir video var. Siz daxil olduqda; Siz bir otaqda oyun oynaya, digər otaqda bina dizayn edə, fəaliyyətlərdə iştirak edə biləcəksiniz. Siz həmçinin müxtəlif otaqlarda kriptovalyuta ticarəti edə və dostlarınızla sosiallaşma məkanlarında görüşə biləcəksiniz. Bloktopia kainatının öz nişanələri var. Binance NFT, brend işbirlikləri ilə də diqqət çəkən layihədə virtual ofis icarəyə götürdü. Lamborghini oyunda böyük bir mükafat olaraq oyunçulara təqdim olunur. Üstəlik, internet saytında PlayStation loqosunun da yer aldığı oyun markası VR təcrübəsi ilə oyunu daha geniş kütləyə yaymağı hədəfləyir.

 

Dəyişiklik heç vaxt bu qədər sürətli olmamışdı. Sözün əsl mənasında virtual aləmə miqrasiya başlayıb. 2017-ci ildə yayımlanan Ghost In The Shell filmindəki səhnələr, üçölçülü kainatlar artıq o qədər də uzaqda deyil. Yaradıcılıq, sənət, maliyyə və həyat getdikcə daha da azad olurlar. Bəs bəşəriyyət bu cür azadlıqda özünə hansı rolu təyin edəcək? Biz real həyatdan qopub özümüzü Metaverse kainatlarında olmayan insanlar kimi göstərəcəyikmi? Avatarlarımızla virtual həyat yaşayacağıq? Gələcək həm həyəcanlı, həm də narahatedicidir. Gələcək bəlli deyil, ancaq bildiyimiz odur ki, o, gözlədiyimizdən daha sürətli gələcək...

Müəllif: Ecem Özden

Hazırlandı: Edumap.az Təhsil Portalı tərəfindən